Tiền liệt tuyến và chức năng

Tiền liệt tuyến là một bộ phận không thể thiếu của hệ thống sinh dục nam. Tiền liệt tuyến bao quanh đoạn đầu của niệu đạo, nằm ở đáy bàng quang, phía sau xương mu, trước trực tràng. Tiền liệt tuyến có hình hạt dẻ, chiều cao khoảng 30mm, chiều rộng khoảng 40mm và độ dày khoảng 25mm. Đó là một tuyến chắc, khối lượng khoảng 20g. Chức năng chính của tiền liệt tuyến là tiết ra dịch nhầy trắng, khi kết hợp với tinh trùng sẽ tạo thành tinh dịch. Chất nhầy trắng do tiền liệt tuyến tiết ra có tác dụng trung hòa môi trường acid loãng của tinh dịch, nhờ vậy tinh trùng có điều kiện dễ dàng di chuyển từ âm đạo vào tử cung và vòi trứng khi quan hệ tình dục với nữ giới. Ở nam giới, tiền liệt tuyến bắt đầu phát triển ở tuổi dậy thì, đến khoảng 20 – 25 tuổi có kích thước ổn định. Từ tuổi 40, tiền liệt tuyến có xu hướng tăng sinh chậm, lành tính và có thể gây ra một số triệu chứng sau 50 tuổi. Vì vậy, ngày nay được gọi là bệnh tăng sinh lành tính tiền liệt tuyết.

Nguyên nhân chủ yếu là do tuổi tác và có liên quan nhiều đến nội tiết tố nam giới, ngoài ra có thể do nam giới thường lạm dụng các chất kích thích (rượu, bia, thuốc lá, cà phê,…). Một số yếu tố như viêm nhiễm, đặc biệt là viêm nhiễm do vi sinh vật gây ra (vi khuẩn, virus) có thể làm cho tiền liệt tuyến to ra trong một thời gian nhất định và nếu không được chẩn đoán sớm, đúng và điều trị không dứt điểm, tiền liệt tuyến có thể bị viêm nhiễm sẽ trở thành viêm mạn tính, kéo dài, to ra gây không ít khó khăn cho người bệnh, thậm chí gây biến chứng.

Triệu chứng của tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến

Tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến phát triển chậm, từ từ, vì vậy, triệu chứng xuất hiện cũng tương ứng với từng giai đoạn của bệnh. Các nhà chuyên môn chia bệnh cảnh của phì đại tiền liệt tuyến thành 3 giai đoạn, tùy theo mức độ của bệnh.

● Giai đoạn đầu (giai đoạn cơ năng) chưa có tổn thương thực thể, nhưng sự to ra của tiền liệt tuyến tác động vào cổ bàng quang, đoạn đầu của niệu đạo gây tiểu khó, nước tiểu chảy ra chậm, dòng nhỏ, yếu. Đôi khi tiểu không thành dòng mà bị ngắt quãng, tiểu xong còn nhỏ giọt, vì nước tiểu vẫn còn; do đó, thời gian đi tiểu kéo dài và rất buồn đi tiểu. Nhiều trường hợp tiểu bị són, đi tiểu nhiều lần, nhất là ban đêm, gần sáng.

● Giai đoạn tiếp theo (giai đoạn 2) do cổ bàng quang bị tiền liệt tuyến chèn ép và bàng quang bị giãn, đi tiểu khó hơn, nhiều lần hơn, gây hiện tượng tiểu rắt, tiểu són nhiều hơn. Ở giai đoạn này có thể bị nhiễm trùng bàng quang do nước tiểu ứ đọng kéo dài và có thể nhiễm trùng tiền liệt tuyến kèm theo. Lúc này xuất hiện thêm các triệu chứng tiểu buốt, tiểu đục.

● Giai đoạn tiếp theo (giai đoạn 3) có thể có tổn thương thực thể hệ tiết niệu do tiền liệt tuyến ngày càng to ra, chèn ép cổ bàng quang ngày một nặng hơn, kèm theo ứ đọng nước tiểu gây nhiễm trùng ngược dòng dẫn đến viêm thận, thậm chí gây ứ mủ thận và ảnh hưởng đến chức năng của thận, nguy hiểm nhất là gây suy thận. Ở giai đoạn này cơ thành bàng quang bị giãn nhiều nên mỏng, mất trương lực, ứ đọng nước tiểu tăng gây hiện tượng tiểu liên tục và có thể gây tình trạng nhiễm khuẩn tăng lên.

Tuy vậy, hiện tượng tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố; do đó, bệnh có thể không diễn biến tuần tự theo các giai đoạn như vừa trình bày, nhưng tiểu khó, són, tiểu nhiều lần trong ngày bao giờ cũng có.

Biến chứng của tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến

Khi tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến đã biểu hiện triệu chứng mà không được điều trị và theo dõi sát có thể dẫn đến nhiều biến chứng trong đó có thể có biến chứng nguy hiểm. Biến chứng gặp nhiều nhất và hàng đầu là bí tiểu. Nguyên nhân của hiện tượng này là do tiền liệt tuyến chèn ép gây tắc niệu đạo và kèm theo đó là do cơ bàng quang mất chức năng co bóp, ngoài ra còn có thể do bệnh nhân dùng một số thuốc có tác dụng phụ gây co thắt cơ trơn ở cổ bàng quang (thuốc điều trị viêm mũi, thuốc điều trị bệnh dạ dày - ruột, thuốc điều trị bệnh về mắt...). Biểu hiện của bí tiểu là người bệnh có cảm giác khó chịu vì không đi tiểu được, bụng dưới căng trướng khó chịu, gây đau, nước tiểu có thể tự chảy ra ri rỉ, không khống chế được và có thể gây hiện tượng đái dầm ban đêm. Đó là biến chứng bí tiểu không hoàn toàn, nếu người bệnh không tiểu được là bí tiểu hoàn toàn. Khi bí tiểu hoàn toàn người bệnh không thể đi tiểu được gây tức bụng dưới, đau; phải cấp cứu ngay để thông tiểu, vì nếu không có thể dẫn đến vỡ bàng quang là một biến chứng cực kỳ nguy hiểm, sẽ gây ra bao nhiêu hệ lụy kèm theo, đặc biệt là sốc nhiễm khuẩn. Bí tiểu có thể xảy ra sau một thời gian dài bị tình trạng rối loạn đi tiểu, nhưng cũng có khi khởi phát đột ngột sau một thời gian tiềm ẩn lâu dài. Người bệnh cảm thấy sự tắc nghẽn đường tiểu, khó có thể đi tiểu (gây tiểu rắt, són, khó tiểu…) cho tới khi bí tiểu hoàn toàn.

Bên cạnh biến chứng bí tiểu có thể bị nhiễm trùng đường tiết niệu do ứ đọng nước tiểu trong bàng quang, tạo điều kiện cho vi sinh vật gây bệnh, đặc biệt là vi khuẩn phát triển gây ra nhiều bệnh lý như viêm bàng quang, viêm tuyến tiền liệt, viêm tinh hoàn - mào tinh hoàn… Ngoài ra, nhiễm trùng bàng quang mạn tính có thể gây sỏi bàng quang.

Một biến chứng nguy hiểm khác có thể xảy ra do viêm tiết niệu ngược dòng bởi tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến là nhiễm khuẩn huyết, đây là một căn bệnh có thể ảnh hưởng đến tính mạng người bệnh nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời.

Chẩn đoán tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến

Siêu âm là một phương pháp được áp dụng rất rộng rãi với ưu điểm không gây sang chấn, thực hiện nhanh, chính xác, hiệu quả cao.  Nếu có điều kiện có thể siêu âm qua trực tràng là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh được áp dụng rộng rãi trong đánh giá tuyến tiền liệt. Xét nghiệm nước tiểu, đặc biệt khi nghi ngờ có nhiễm trùng đường tiểu, cần thiết nuôi cấy nước tiểu để xác định vi khuẩn, làm kỹ thuật kháng sinh đồ để chọn kháng sinh thich hợp cho điều trị có hiệu quả nhất.

Đề phòng biến chứng tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến

Nếu nghi ngờ bị tăng sinh lành tính tiền liệt tuyến cần được khám bệnh ở cơ sở y tế tin cậy để được chẩn đoán chính xác, điều trị sớm, đúng. Không nên tự chẩn đoán hoặc nghe theo mách bảo của người không có chuyên môn về y học mà điều trị sai hoặc dùng thuốc không rõ nguồn gốc làm cho bệnh nặng thêm, thậm chí gây biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.

Hiện nay có nhiều loại thuốc Tây y điều trị hiệu quả cho căn bệnh này (Xatral, Diodart…), tuy nhiên người bệnh nên tuân thủ đúng chỉ định của bác sĩ khám bệnh cho mình để đạt hiệu quả cao nhất và còn đề phòng tác dụng không mong muốn của thuốc (tác dụng phụ). Bên cạnh đó, nam giới không nên lạm dụng rượu, bia, chất kích thích và vệ sinh cá nhân tốt để không mắc bệnh nhiễm trùng đường tiểu làm lây lan viêm nhiễm tiền liệt tuyến.