Theo Viện Ung thư Quốc gia Hoa Kỳ (NCI), tỷ lệ sống sau 5 năm của người bệnh ung thư tuyến tiền liệt giai đoạn sớm gần như 100%. Ảnh: Shutter stock

Ý nghĩa của tầm soát ung thư tuyến tiền liệt

Ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư phổ biến nhất ở nam giới, đặc biệt ở người trên 50 tuổi. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), ung thư tuyến tiền liệt chiếm 15% ca ung thư nam giới toàn cầu và là nguyên nhân gây tử vong do ung thư đứng thứ hai, chỉ sau ung thư phổi.

Tầm soát ung thư tuyến tiền liệt mang lại nhiều lợi ích rõ ràng, đặc biệt trong việc phát hiện bệnh ở giai đoạn sớm khi khối u còn khu trú trong tuyến tiền liệt và chưa di căn. Điều này giúp bệnh nhân có cơ hội điều trị ít xâm lấn và giảm nguy cơ biến chứng nghiêm trọng.

Theo nghiên cứu của Schröder et al. (2012) trên New England Journal of Medicine, xét nghiệm PSA định kỳ làm giảm tỷ lệ tử vong do ung thư tuyến tiền liệt đến 20% trong vòng 11 năm. Phát hiện sớm còn giúp giảm chi phí điều trị so với các trường hợp phát hiện bệnh ở giai đoạn muộn.

Tầm soát không chỉ có giá trị y khoa mà còn mang ý nghĩa tâm lý. Nam giới khi được tầm soát thường cảm thấy yên tâm hơn về tình trạng sức khỏe của mình, đặc biệt những người thuộc nhóm nguy cơ cao như có tiền sử gia đình mắc ung thư tuyến tiền liệt hoặc thuộc nhóm dân số dễ bị ảnh hưởng như nam giới gốc châu Phi hoặc Caribbean.

Các phương pháp tầm soát ung thư tuyến tiền liệt

Hiện nay có ba phương pháp chính được sử dụng trong tầm soát ung thư tuyến tiền liệt: Xét nghiệm PSA, thăm khám trực tràng bằng ngón tay (DRE) và các kỹ thuật hình ảnh tiên tiến.

Phương pháp chuẩn đoán bằng hỉnh ảnh: MRI đa thông số (Multiparametric MRI) là phương pháp hiện đại, giúp xác định vị trí khối u chính xác hơn trước khi thực hiện sinh thiết. Ảnh: Inpulse Global

1. Xét nghiệm PSA (ProstateSpecific Antigen)

Là phương pháp phổ biến nhất hiện nay. PSA là một loại protein được sản xuất bởi tuyến tiền liệtnồng độ PSA trong máu có thể tăng cao khi có sự hiện diện của ung thư. Tuy nhiên PSA không phải là một chỉ số tuyệt đối, vì mức PSA cao cũng có thể do các bệnh lý lành tính khác như viêm tuyến tiền liệt hoặc phì đại tuyến tiền liệt.

Trên báo The Guardian (Anh) tháng 9/2024, bác sĩ Matthew Hobbs,giám đốc nghiên cứu tổ chức Prostate Cancer UK cho biết xét nghiệm PSA giúp phát hiện nhiều trường hợp ung thư ở giai đoạn sớm, nhưng nhược điểm lớn là nó dẫn đến nhiều trường hợp chẩn đoán sai, gây tâm lý lo lắng không cần thiết và làm tăng nguy cơ sinh thiết không cần thiết.

2. Thăm khám trực tràng bằng ngón tay (DRE)

Đây là phương pháp truyền thống trong tầm soát ung thư tuyến tiền liệt. Bác sĩ dùng ngón tay để kiểm tra tuyến tiền liệt qua trực tràng nhằm phát hiện các dấu hiệu bất thường như khối u hoặc sự cứng chắc của tuyến tiền liệt. DRE đơn giản, không tốn kém, nhưng hạn chế lớn là không phát hiện được ung thư ở giai đoạn sớm và phụ thuộc nhiều vào kỹ năng của bác sĩ.

3. Các kỹ thuật hình ảnh

- MRI đa thông số (Multiparametric MRI): Đây là phương pháp hiện đại, giúp xác định vị trí khối u chính xác hơn trước khi thực hiện sinh thiết. Một nghiên cứu đăng trên Nature Reviews Urology năm 2017 cho thấy MRI làm giảm đến 30% số ca sinh thiết không cần thiết mà vẫn giữ được hiệu quả phát hiện ung thư.

- Siêu âm qua trực tràng (TRUS): Phương pháp này hỗ trợ đắc lực trong việc hướng dẫn sinh thiết tuyến tiền liệt, nhưng không được sử dụng phổ biến trong tầm soát thông thường.

Ba hạn chế của tầm soát ung thư tuyến tiền liệt

Kết quả PSA cao không đồng nghĩa với ung thư, nhưng thường gây lo lắng và áp  lực cho bệnh nhân. Ảnh: Getty Images

- Chẩn đoán quá mức và điều trị không cần thiết: Một trong những vấn đề lớn nhất của tầm soát ung thư tuyến tiền liệt là nguy cơ chẩn đoán quá mức. Nhiều khối u tuyến tiền liệt tiến triển rất chậm và không gây nguy hiểm đến tính mạng trong suốt cuộc đời bệnh nhân. Nhưng những trường hợp này thường bị chẩn đoán và điều trị, dẫn đến các tác dụng phụ không mong muốn như tiểu không tự chủ hoặc rối loạn cương dương. Theo Hobbs (2024), sinh thiết không cần thiết không chỉ gây đau đớn mà còn tăng nguy cơ nhiễm trùng, trong một số trường hợp có thể dẫn đến nhiễm trùng huyết.

- Độ chính xác hạn chế của xét nghiệm PSA: Mặc dù là phương pháp tầm soát phổ biến nhất, nhưng PSA không phân biệt được ung thư có nguy cơ cao và thấp. Nghiên cứu của Li trên Journal of Urological Oncology năm 2020 chỉ ra rằng PSA bỏ sót khoảng 15-20% trường hợp ung thư tuyến tiền liệt. Điều này có nghĩa là một số bệnh nhân có thể nhận được kết quả âm tính giả và bỏ lỡ cơ hội điều trị sớm.

- Gánh nặng tâm lý: Một kết quả PSA cao không đồng nghĩa với ung thư, nhưng thường gây lo lắng và áp lực cho bệnh nhân. Những người này thường phải trải qua sinh thiết hoặc các xét nghiệm bổ sung, đôi khi không cần thiết, dẫn đến hoang mang không đáng có.

Làm gì để cải thiện hiệu quả tầm soát?

1. Tầm soát chọn lọc

Không phải tất cả nam giới đều cần tầm soát ung thư tuyến tiền liệt. Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ (ACS) khuyến cáo tầm soát định kỳ cho nam giới trên 50 tuổi hoặc từ 45 tuổi nếu có yếu tố nguy cơ cao. Những người không có triệu chứng và nguy cơ thấp nên thảo luận kỹ với bác sĩ trước khi quyết định thực hiện.

2. Kết hợp các phương pháp

Kết hợp PSA với MRI đa thông số đã chứng minh hiệu quả trong việc giảm số ca sinh thiết không cần thiết. Ngoài ra, thăm khám trực tràng bằng ngón tay có thể được sử dụng như một công cụ hỗ trợ, đặc biệt khi có sự nghi ngờ từ kết quả PSA.

3. Theo dõi hoạt động 

Trong những trường hợp ung thư tuyến tiền liệt nguy cơ thấp, “theo dõi chủ động” thay vì điều trị ngay lập tức là lựa chọn tốt. Phương pháp này gồm theo dõi nồng độ PSA định kỳ, làm MRI và chỉ can thiệp khi có dấu hiệu tiến triển. Điều này giúp giảm nguy cơ tác dụng phụ mà không ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

4. Giáo dục và tư vấn 

Nam giới cần được giáo dục về lợi ích và rủi ro của tầm soát ung thư tuyến tiền liệt. Việc tư vấn cặn kẽ sẽ giúp bệnh nhân hiểu rõ tình trạng sức khỏe của mình từ đó đưa ra quyết định phù hợp.

Theo: TSK số 689