Nếu phát hiện bệnh muộn ung thư tuyến tiền liệt sẽ di căn qua các vùng như xương, hạch bạch huyết và có thể gây tử vong. Ảnh: iStock

Tuyến tiền liệt là gì?

Tuyến tiền liệt là một tuyến có hình dạng giống quả hồ đào (hay óc chó), nằm ngay phía dưới bàng quang, có chức năng tiết ra tinh dịch ở nam giới. Ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư thường gặp ở nam giới chỉ sau ung thư da.

Ung thư tuyến tiền liệt tiến triển chậm và không gây ra tổn thương trầm trọng. Tuy nhiên, có một vài dạng lại có tính xâm lấn mạnh và có thể lan rộng nhanh chóng nếu không điều trị kịp thời.

Theo Globocan 2020 ung thư tuyến tiền liệt, tại Việt Nam đứng 7 về tỷ lệ tử vong trong các ung thư ở nam giới. Ảnh: Hi-tech hospital

Giai đoạn phát triển của ung thư tuyến tiền liệt

Trong giai đoạn sớm, bệnh chưa có triệu chứng gì rõ rệt. Khi bệnh tiến triển thì có các triệu chứng như: Tiểu tiện thường xuyên, đặc biệt là ban đêm; khó tiểu lúc bắt đầu hay khi kết thúc; dòng nước tiểu ra yếu hay đứt quãng; có cảm giác đau, nóng rát khi tiểu hay khi xuất tinh; có máu trong nước tiểu hay tinh dịch. Khi ung thư tiến triển xa có thể gây ra đau trong sâu ở vùng lưng dưới, hông hay bắp đùi.

Tuyến tiền liệt có thể phát triển lớn ra khi tuổi cao, thỉnh thoảng chèn ép vào bàng quang hay niệu đạo và gây triệu chứng tương tự như ung thư tuyến tiền liệt. Trường hợp này được gọi là phì đại tuyến tiền liệt lành tính. Đây không phải là ung thư và được chữa trị nếu triệu chứng gây khó chịu. Một bệnh khác có thể gây ra triệu chứng về tiết niệu là viêm tuyến tiền liệt, có thể gây sốt và thường chỉ cần điều trị nội khoa.

Đối tượng mắc ung thư tuyến tiền liệt

Càng lớn tuổi, đàn ông càng dễ bị ung thư tuyến tiền liệt. Ảnh: iStock

Tuổi cao là yếu tố nguy cơ lớn nhất đối với ung thư tiền liệt tuyến, đặc biệt là trên 50 tuổi. Sau 70 tuổi, nam giới thường mắc phải một vài dạng ung thư tiền liệt tuyến mặc dầu không biểu hiện triệu chứng. Tiền sử gia đình làm tăng yếu tố nguy cơ ở nam giới. Người châu Mỹ và châu Phi có tần suất mắc bệnh cao hơn.

Chế độ ăn đóng vai trò chủ yếu trong phát triển ung thư, thường xảy ra ở các nước tiên tiến, lý do về mối liên quan này chưa rõ. Chế độ ăn nhiều chất béo, đặc biệt là từ mỡ động vật, có thể làm tăng nồng độ kích thích tố nam. Và điều này tạo điều kiện để tế bào ung thư tiền liệt tuyến phát triển. Chế độ ăn quá kém về trái cây và rau xanh cũng có thể đóng vai trò gây bệnh.

Khi có những triệu chứng như đã nói trên, bước đầu bác sĩ thực hiện thăm khám bằng ngón tay qua trực tràng, có thể nhận biết khối u hay các điểm cứng trên tiền liệt tuyến. Sau đó, bạn cần đi xét nghiệm để định lượng nồng độ PSA (Prostate-specific antigen: kháng thể đặc hiệu của tiền liệt tuyến), một loại protein được tế bào tiền liệt tuyến sản sinh.

Nếu nồng độ cao, bạn có nguy cơ mắc ung thư. Tuy nhiên cũng có trường hợp PSA cao nhưng không phải ung thư, ngược lại nồng độ PSA bình thường mà bạn lại bị ung thư tiền liệt tuyến.

Qua khám lâm sàng và kết quả xét nghiệm PSA cao, bác sĩ có thể yêu cầu làm thêm sinh thiết để có chẩn đoán xác định. Để xem thử ung thư có lan rộng không, cần phải siêu âm, chụp cắt lớp (CT scan) và chụp cộng hưởng từ (MRI). Có thể chụp xạ ảnh xương để phát hiện ung thư có lan đến xương không.

Sự di căn của căn bệnh

Các nhà chuyên môn phân chia giai đoạn để mô tả sự lan rộng (di căn) của ung thư và để xác định liệu pháp tốt nhất:

• Giai đoạn I: Ung thư nhỏ và giới hạn trong tiền liệt tuyến.
• Giai đoạn II: Ung thư lớn hơn và vẫn còn giới hạn trong tiền liệt tuyến.
• Giai đoạn III: Ung thư lan rộng ra khỏi tiền liệt tuyến và cận kề túi tinh.
• Giai đoạn IV: Ung thư lan rộng đến hạch bạch huyết, các cơ quan lân cận như bàng quang hay trực tràng hay xa hơn nữa như xương hay phổi (giai đoạn di căn).

Các phương pháp điều trị ung thư tiền liệt tuyến:

1. Xạ trị 

Mục đích của xạ trị là tiêu diệt các tế bào ung thư hoặc kìm hãm lại sự phát triển bằng cách sử dụng tia năng lượng cao. Ảnh: itnonline

Là phương pháp dùng một loại năng lượng, được gọi là phóng xạ ion hóa, để tiêu diệt tế bào ung thư và làm teo khối u. Xạ trị có thể được sử dụng trước hay sau khi phẫu thuật. Xạ trị cũng có thể giúp cho bớt đau xương nếu như ung thư di căn đến xương. Có 2 phương pháp xạ trị:

• Ngoại xạ trị: Sử dụng tia bức xạ cao, do một thiết bị phát ra, hướng vào khối u từ bên ngoài cơ thể.
• Nội xạ trị: Một vật liệu phóng xạ đặt trực tiếp vào trong khối u hoặc bên cạnh. Nội xạ trị cho phép chuyên viên sử dụng một liều lượng toàn phần cao hơn để tấn công một vùng nhỏ hơn và trong thời gian ngắn hơn so với liệu pháp ngoài thân.

2. Phẫu thuật

Phương pháp cắt bỏ toàn bộ tiền liệt tuyến được sử dụng để diệt trừ ung thư tiền liệt tuyến. Nếu hạch bạch huyết đã bị di căn, thì liệu pháp cắt bỏ tiền liệt tuyến không phải là sự lựa chọn tốt nhất. Phẫu thuật có thể ảnh hưởng đến chức năng tiểu tiện và sinh dục, nhưng cả hai sự rối loạn đó có thể được cải thiện về sau.

3. Liệu pháp hormon

Có thể làm teo hay làm chậm sự tăng trưởng của ung thư tiền liệt tuyến nhưng phải kết hợp với liệu pháp khác mới diệt trừ được ung thư. Thuốc hay hormon chỉ ức chế hay làm ngừng sự sản sinh testosteron và các loại hormon nam khác, được gọi là androgen. Tác dụng phụ bao gồm phừng mặt, tăng trưởng tế bào ngực, tăng cân và bất lực.

4. Hóa trị  

Thuốc hóa trị phổ biến nhất cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt là docetaxel (Taxotere), thường được dùng với prednisone, một loại thuốc steroid. Ảnh: GU Oncology Now

Có mục đích tiêu diệt những tế bào ung thư ở khắp nơi trong cơ thể, nên liệu pháp này thường được dùng để điều trị ung thư tiến triển xa và ung thư không đáp ứng với liệu pháp hormon. Hóa trị liệu thường được dùng bằng đường tĩnh mạch và liệu trình kéo dài từ 3 – 6 tháng.

5. Liệu pháp đông lạnh

Làm đông các tế bào ung thư trong tiền liệt tuyến và tiêu diệt chúng. Liệu pháp này không được sử dụng rộng rãi bởi vì hiệu quả lâu dài ra sao thì chưa được hiểu rõ. Tuy nhiên, đây là liệu pháp ít xâm lấn hơn so với phẫu thuật và thời gian hồi phục mau hơn. Bởi vì sự đông lạnh làm tổn thương dây thần kinh, nên hơn 80% đàn ông bị rối loạn cương dương sau điều trị đông lạnh. Người bệnh có cảm giác đau và nóng tạm thời ở bàng quang và ruột.

Ngoài ra còn dùng vaccin chữa trị, bằng cách làm tăng hệ miễn dịch của cơ thể để tấn công tế bào ung thư. Tế bào miễn dịch được trích xuất từ máu và được hoạt hóa để chống lại ung thư, sau đó được tiêm trở lại vào máu của người bệnh. 1 tháng thực hiện 3 liệu trình. Vaccin này được sử dụng trong trường hợp ung thư tiến triển xa và không còn đáp ứng với liệu pháp hormon. Tác dụng phụ nhẹ như mệt mỏi, buồn nôn và sốt.

Lưu ý: Người bệnh cần thận trọng với những chất bổ sung có tác dụng phòng ngừa ung thư tiền liệt tuyến được ghi trên các nhãn hộp thuốc. Một số dược thảo có tác dụng tương tác nồng độ PSA. Một công trình nghiên cứu trong 10 năm cho thấy có sự tăng nguy cơ ung thư đối với nam giới khi sử dụng các chất bổ sung acid folic. Một công trình nghiên cứu trong 5 năm về selenium và vitamin E cũng cho thấy không có sự giảm nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến. Vì vậy, bạn cần cho bác sĩ biết nếu như bạn đang dùng vitamin hay chất bổ sung.

Theo: TSK số 524