Thuốc resmetirom có thể cải tiện được MASH. Ảnh minh họa: Getty Images

Trước đây MASH được gọi là viêm gan nhiễm mỡ không do rượu (nonalcoholic steatohepatitis - NASH), xảy ra khi gan bị viêm do các tế bào mỡ dư thừa tích tụ trong gan, dẫn đến viêm và sẹo.

Đây là một dạng bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu tiến triển; liên quan chặt chẽ với lối sống ít vận động, dinh dưỡng không lành mạnh, béo phì, đái tháo đường type 2 và nhiều tình trạng chuyển hóa khác như huyết áp cao.

Điều trị đột phá

MASH là bệnh lý gan mạn tính phổ biến nhất toàn cầu. Trong một nghiên cứu đăng trên The Lancet tháng 6 năm nay, Jeffrey V. Lazarus và cộng sự ước tính có đến 32,4% người lớn trên thế giới mắc MASH. Các biến chứng liên quan đến tình trạng này gồm xơ gan, suy gan và ung thư gan.

Trước đây, y học không có thuốc đặc trị cho MASH. Các phác đồ điều trị chỉ tập trung vào việc giảm cân thông qua những giải pháp thay đổi lối sống như kiểm soát lượng đường trong máu, tuân thủ chế độ dinh dưỡng lành mạnh và tập thể dục thường xuyên (150-200 phút/tuần).

Tháng 3/2024, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt một liệu pháp mang tính đột phá, đó là thuốc resmetirom của hãng dược Madrigal Pharmaceuticals dựa trên cơ sở thử nghiệm lâm sàng công bố trước đó 1 tháng.

Kết quả cho thấy gần 30% số người tham gia thử nghiệm dùng 100mg resmetirom đã cải thiện được MASH và không làm tình trạng xơ hóa trở nên trầm trọng hơn. Tỷ lệ này ở nhóm người dùng 80mg resmetirom là hơn 25% và dùng giả dược (placebo) chưa đến 10%. Thuốc cũng giúp giảm LDL (“cholesterol xấu”) và men gan (AST/ALT).

Nghiên cứu sản xuất thuốc tại Madrigal Pharmaceuticals. Ảnh: InsiderMonkey

Resmetirom là chất chủ vận với thụ thể hormone tuyến giáp (thyroid hormone receptor beta THR-β) giúp tăng cường chuyển hóa lipid gan, tăng quá trình β oxy-hóa axit béo và giảm độc tính của mỡ.

Thuốc điều chỉnh các gene liên quan đến chuyển hóa lipid và viêm, giảm mỡ gan và cải thiện mô học gan mà không tác dụng lên hormone tuyến giáp toàn thân đáng kể (thông qua THR-α).

Resmetirom được chỉ định trong điều trị MASH ở người lớn với xơ gan từ trung bình đến tiến triển (giai đoạn F2-F3) và được sử dụng cùng với chế độ ăn uống và tập thể dục. Hầu hết các tác dụng phụ của thuốc đều nhẹ hoặc trung bình, trong đó tiêu chảy và buồn nôn là phổ biến nhất. Nhưng resmetirom có thể tương tác “đáng kể” với một số loại thuốc khác, đáng chú ý nhất là thuốc statin để điều trị rối loạn lipid máu.

Tháng 4 năm qua, resmetirom được FDA xếp vào diện “điều trị đột phá” (breakthrough therapy), nghĩa là tình trạng được thiết kế để đẩy nhanh quá trình phát triển và xem xét các loại thuốc nhằm điều trị một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và bằng chứng lâm sàng sơ bộ cho thấy thuốc có thể cải thiện đáng kể so với liệu pháp hiện có.

Trong một bài bình luận đăng trên tạp chí khoa học Digestive and Liver Disease năm qua, phó giáo sư Maria Letizia Petroni của đại học Bologna (Ý) đã gọi sự ra mắt của resmetirom là bước ngoặt lịch sử trong điều trị MASH.

Bà viết: “Hơn 40 năm sau mô tả ban đầu của bác sĩ Juergen Ludwig về MASH và con người tiêu tốn nhiều tỷ đô la trong tìm kiếm thuốc thì cuối cùng y học cũng có được một ‘viên đạn thần kỳ’ để điều trị bệnh này”.

Thực tế suốt hàng chục năm qua MASH đã thử thách sự kiên trì của ngành dược sinh học khi nhiều công ty dược phẩm và công nghệ sinh học toàn cầu cố gắng phát triển thuốc nhưng tất cả phải rút lui hoặc chưa về được đích (còn trong giai đoạn thử nghiệm 2 và 3) ngoại trừ Madrigal Pharmaceuticals. Trong số này có những tên tuổi như Novo Nordisk, Eli Lilly, Pfizer hay AstraZeneca.

Kết hợp thay đổi lối sống

Bệnh nhân sử dụng resmetirom cần có lối sống khoa học. Ảnh: Running shorts

Để đạt hiệu quả điều trị mong muốn, bệnh nhân sử dụng resmetirom cần kết hợp thêm:

1. Giảm cân: Tháng 5/2024, một nghiên cứu đăng trên tạp chí International Journal of Environmental Research and Public Health cho thấy bệnh nhân bị béo phì và xơ gan F3 liên quan đến MASH nếu giảm được >5% cân nặng cũng có thể ngăn ngừa được bệnh tiến triển thành xơ gan. Những cách tốt nhất để giảm cân là giảm lượng calo nạp vào, theo dõi lượng calo tiêu thụ mỗi ngày, chú ý kiểm soát khẩu phần và tuân thủ chế độ ăn uống lành mạnh.

2. Tăng cường hoạt động thể chất: Tập luyện có thể giúp kiểm soát cân nặng, nên duy trì ít nhất 30 phút/ngày hầu hết các ngày trong tuần.

3. Kiểm soát đái tháo đường: Nếu có bệnh đái tháo đường, bạn hãy theo dõi chặt chẽ lượng đường trong máu và tuân thủ những giải pháp điều trị mà bác sĩ đặt ra.

4. Giữ mức cholesterol thấp: Hạn chế lượng chất béo bão hòa có trong thịt, da gia cầm, bơ, sữa và các sản phẩm từ sữa (trừ các loại không béo). Thay thế chúng bằng chất béo không bão hòa đơn (như dầu ô liu, dầu cải, dầu đậu phộng) và chất béo không bão hòa đa (dầu ngô, dầu đậu nành và nhiều loại hạt). Ăn uống lành mạnh kết hợp với tập luyện, cùng với việc dùng thuốc hạ cholesterol nếu được bác sĩ kê đơn, sẽ giúp duy trì mức cholesterol và triglyceride ở mức cần thiết.

5. Bảo vệ gan của bạn: Hãy làm những gì có thể để không gây gây thêm căng thẳng cho gan. Tránh bất kỳ thức uống có cồn nào (bia, rượu vang, rượu mạnh). Chỉ dùng thuốc và thuốc không kê đơn theo chỉ dẫn của bác sĩ. Thận trọng khi dùng thực phẩm bổ sung. Một số loại vitamin và khoáng chất nhất định – như vitamin A, sắt và niacin – có thể gây hại cho gan ở liều cao hơn mức cần thiết hoặc được kê đơn. Ngoài ra, cũng nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ thảo dược nào. Cần nhớ, một sản phẩm được gọi là “tự nhiên” không có nghĩa là nó an toàn.

Theo TSK số 696