Nhồi máu cơ tim có xu hướng trẻ hóa. Ảnh: Drowsy

Bệnh nhân T. là một điển hình, năm nay mới 22 tuổi nhưng anh đã hút thuốc lá hơn 10 năm. Anh nhập viện cấp cứu tại Viện Tim TP.HCM vì đau ngực. Bác sĩ phát hiện anh bị nhồi máu cơ tim cấp, tiến hành đặt stent và kịp thời kéo anh khỏi lưỡi hái tử thần.

Đau ngực là triệu chứng thường gặp

Những năm qua nhiều nước trên thế giới đã ghi nhận xu hướng trẻ hóa nhồi máu cơ tim. Ở Mỹ, từ năm 2000 đến 2016, tỷ lệ nhồi máu cơ tim ở người dưới 40 tuổi tăng 2% mỗi năm. Thống kê cho thấy ở nước này cứ 5 ca nhồi máu cơ tim thì có 1 ca dưới 40 tuổi.

Chưa có khảo sát chính thức nào ở nước ta về nhồi máu cơ tim ở người trẻ, nhưng một số bệnh viện ghi nhận tỷ lệ này dao động từ 2 – 10%.

Hơn 50% trường hợp bệnh nhân nhồi máu cơ tim sẽ có một yếu tố khởi phát trước đó như vận động gắng sức, stress tâm lý, phẫu thuật, có bệnh lý nội khoa (như bệnh tim mạch, đái tháo đường) nặng.

Nhồi máu cơ tim thường xảy ra vào buổi sáng, 6 giờ đến 11 giờ; đặc biệt là trong vòng 3 giờ đầu tiên sau khi ngủ dậy.

Đau ngực là triệu chứng thường hay gặp ở bệnh nhân nhồi máu cơ tim. Ảnh: Lubricity

Triệu chứng thường gặp nhất trong nhồi máu cơ tim là đau ngực với đặc điểm đau sau xương ức hoặc đau ngực trái, đau kiểu đè nặng, siết chặt, bóp nghẹt lan lên cổ. Cơn đau thường kéo dài 30 phút kèm theo khó thở, vã mồ hôi.

Một số ít bệnh nhân không đau ngực mà có cảm giác mệt mỏi, hồi hộp, khó thở, đau thượng vị, buồn nôn, nôn, rối loạn tri giác, thậm chí ngất hoặc đột tử. Bệnh nhân hậu phẫu, lớn tuổi, đái tháo đường cũng có thể không đau ngực mà xuất hiện triệu chứng lơ mơ khi bị nhồi máu cơ tim cấp.

Nếu nghi ngờ nhồi máu cơ tim cấp, bác sĩ sẽ khám bệnh nhân, đo huyết áp, nghe tim và phổi để tìm kiếm các dấu hiệu của nhồi máu cơ tim.

Song song đó tiến hành các biện pháp cận lâm sàng để giúp chẩn đoán như điện tâm đồ, xét nghiệm máu tìm các dấu ấn sinh học tim (troponin tăng trong máu sau khi xảy ra nhồi máu cơ tim), công thức máu, mỡ máu, chức năng thận và siêu âm tim.

Cuối cùng là chụp mạch vành và có thể can thiệp mạch vành qua da hoặc phẫu thuật nếu bệnh nhân thật sự bị nhồi máu cơ tim.

30% nhồi máu cơ tim cấp sẽ tử vong nếu không điều trị

Nhồi máu cơ tim cấp xảy ra do tình trạng giảm hoặc ngưng đột ngột dòng chảy trong lòng động mạch vành cấp tính do huyết khối trong lòng mạch. Huyết khối này đa phần hình thành trên nền mảng xơ vữa trong lòng mạch hoặc hiếm khi từ nơi khác đến.

Ngoài ra động mạch vành có thể bị tắc do bất thường động mạch vành bẩm sinh, viêm động mạch vành, co thắt động mạch vành, tắc lỗ xuất phát của động mạch vành trong bệnh cảnh bóc tách gốc động mạch chủ.

Nhồi máu cơ tim là một trong những nguyên nhân nhập viện và tử vong hàng đầu trên thế giới. Hơn 50% bệnh nhân nhồi máu cơ tim cấp tử vong trong vòng một giờ đầu trước khi được đưa đến bệnh viện.

Ngoài ra, 1/3 các trường hợp nhập viện trong bệnh cảnh hội chứng vành cấp là nhồi máu cơ tim cấp có ST chênh lên.

Đây là dạng nhồi máu cơ tim mà bác sĩ cần nhận diện ngay và có thể can thiệp sớm nếu cơ sở y tế tiếp nhận ban đầu thực hiện được chụp và can thiệp mạch vành qua da trên thương tổn mạch vành phù hợp. Nếu không phù hợp thì có thể phẫu thuật.

Hút thuốc lá là một trong những yếu tố nguy cơ dẫn đến nhồi máu cơ tim. Ảnh: Getty Images

Trường hợp cơ sở y tế tiếp nhận ban đầu không có khả năng này, bác sĩ có thể xem xét dùng thuốc tiêu sợi huyết, tức thuốc làm tan cục máu đông, bên cạnh điều trị nội khoa.

Thống kê cho thấy, nếu không được điều trị, nguy cơ tử vong ở bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp có thể lên đến 30%.

Nhưng nếu được điều trị, tỉ lệ này giảm còn 6 – 10%. Do đó, nhồi máu cơ tim cấp là bệnh cảnh cấp cứu cần được chẩn đoán sớm và điều trị tích cực, kịp thời.

Yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh mạch vành nói chung và nhồi máu cơ tim nói riêng là nam > 45 tuổi, nữ > 55 tuổi, thừa cân, béo phì, ít vận động thể lực, hút thuốc lá, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, stress. Tuy nhiên, nhiều người trẻ, thậm chí chỉ mới 18 – 20 tuổi vẫn có thể bị bệnh mạch vành do những thói quen xấu như hút thuốc lá, lười vận động, béo phì.

Một nguyên nhân khác cũng có thể gây nhồi máu cơ tim là tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid máu gia đình (familial hypercholesterolaemia).

Khi đó xét nghiệm mỡ (cholesterol) máu của bệnh nhân cho kết quả rất bất thường như mỡ toàn phần cao (> 12 mmol/ L, bình thường < 5,1 mmol/L), LDL-C (> 8,5 mmol/L, bình thường < 3,3 mmol/l).

Người trẻ nào cần tầm soát nhồi máu cơ tim?

Để phòng ngừa nguy cơ nhồi máu cơ tim người trẻ cần có lối sống khoa học. Ảnh: The cold wire

Đó là người trẻ có các yếu tố nguy cơ như thừa cân, béo phì, ít vận động thể lực, hút thuốc lá, tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, stress. 

Giải pháp tốt nhất là họ cần khám sức khỏe định kỳ hằng năm.  Lúc này họ sẽ được bác sĩ chỉ định làm một số xét nghiệm để phát hiện các yếu tố nguy cơ gây bệnh tim mạch.

Nếu gia đình thuộc nhóm nguy cơ cao hoặc kết quả xét nghiệm bất thường thì nên đến bác sĩ chuyên khoa tim mạch để được tư vấn và có thể thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu hơn nhằm phát hiện bệnh như điện tâm đồ gắng sức, siêu âm tim gắng sức, chụp cắt lớp mạch vành có thuốc cản quang. Trường hợp kết quả bất thường, bệnh nhân sẽ được bác sĩ tư vấn và điều trị thích hợp.

Chế độ ăn DASH có lợi cho tim. Ảnh: citizenside

Để phòng ngừa nhồi máu cơ tim, điều cần làm đầu tiên là bệnh nhân phải thay đổi lối sống. Nếu có hút thuốc lá thì phải bỏ ngay. Thực hiện chế độ ăn có lợi cho tim như chế độ ăn Địa Trung Hải hay chế độ ăn DASH.

Hạn chế uống rượu bia hàng ngày ở mức không quá một ly/ngày đối với nữ và hai ly/ngày đối với nam. Điều trị rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, đái tháo đường, stress, trầm cảm và lo lắng. Tập thể dục thường xuyên, giảm cân. Cải thiện tình trạng thể chất và giảm bớt căng thẳng.

Theo TSK số 684