Với những bệnh nhân mắc COVID-19 có sẵn bệnh lý tim mạch trước đó có sự liên quan đến mức độ trầm trọng của bệnh và tăng nguy cơ tử vong. Tự bệnh COVID-19 cũng liên quan đến tổn thương cơ tim, rối loạn nhịp tim, hội chứng

Bệnh nhân tim mạch tăng nguy cơ khi mắc COVID-19

Trong thực tế, bệnh nhân bệnh lý tim mạch bị nhiễm SARS hoặc MERS rất thường gặp (10% với SARS và 30% với MERS), với COVID-19, các báo cáo lâm sàng cũng cho thấy tương tự. Những báo cáo đầu tiên của Trung Quốc cho thấy bệnh lý tim mạch và các yếu tố nguy cơ của nó như tăng huyết áp, đái tháo đường là tình trạng hay gặp ở bệnh nhân COVID-19. Một tường trình từ Vũ Hán có 41 bệnh nhân nhập viện vì COVID-19 ngày 2.1.2020 thì 20% mắc đái tháo đường, 15% mắc cao huyết áp và 15% bệnh tim mạch khác. Những nghiên cứu sau đó đã khẳng định lại yếu tố đồng mắc giữa bệnh lý tim mạch và COVID-19, đặc biệt là những bệnh nhân nặng cần hồi sức tích cực hoặc bệnh nhân tử vong. Theo một nghiên cứu dựa trên 138 bệnh nhân COVID-19 nhập viện ở Vũ Hán, có đến 46% bệnh nhân có yếu tố nguy cơ tim mạch (ở bệnh nhân cần hồi sức tích cực là 72%), 31% bệnh nhân có cao huyết áp (ở bệnh nhân cần hồi sức tích cực là 58%), 15% có bệnh tim mạch khác (ở bệnh nhân cần hồi sức tích cực là 25%) và 10% có bệnh đái tháo đường (ở bệnh nhân cần hồi sức tích cực là 22%). Theo một nghiên cứu trên 1.099 bệnh nhân COVID-19 ở Trung Quốc thì 24% bệnh nhân có yếu tố nguy cơ trên, 15% có cao huyết áp (nhóm bệnh nhân nặng là 24%), 7% có đái tháo đường (nhóm nặng là 16%), 3% có bệnh lý mạch mạch (nhóm nặng là 6%). Theo Trung tâm Kiểm soát bệnh Trung Quốc tỉ lệ tử vong ở bệnh nhân COVID-19 đến 11.2.2020 là 2,3%, nhưng nhóm bệnh nhân tim mạch lên đến 10,5% (cao nhất trong các bệnh đồng mắc). Ở Ý, 1.591 bệnh nhân COVID-19 phải vào khoa hồi sức tích cực thì 49% có bệnh cao huyết áp, 21% có bệnh lý tim mạch và 17% có đái tháo đường. 393 bệnh nhân liên tiếp nhập viện vì COVID-19 ghi nhận ở New York (Hoa Kỳ) có đến 50% mắc cao huyết áp, 36% có béo phì, 25% mắc đái tháo đường và 14% bị bệnh lý mạch vành.

Mặc dù biểu hiện chính của COVID-19 là triệu chứng đường hô hấp (viêm phổi do virus) nhưng ở người bị COVID-19 cũng có thể có các tình trạng tim mạch như tổn thương cơ tim, rối loạn nhịp tim, hội chứng vành cấp và huyết khối. Một số bệnh nhân không có biểu hiện đặc trưng của COVID-19 là sốt hoặc ho nhưng lại biểu hiện triệu chứng tim mạch đầu tiên. Tổn thương cơ tim trong thời gian mắc COVID-19 là yếu tố gây tử vong cao. Hơn nữa, người ta đã ghi nhận các trường hợp biểu hiện giống hội chứng Kawasaki ở trẻ em nhiễm COVID-19.

Tổn thương cơ tim và viêm cơ tim

Tổn thương cơ tim cấp với bằng chứng là tăng men tim hoặc bất thường trên điện tâm đồ được ghi nhận ở 7 – 20% bệnh nhân COVID-19 trong báo cáo ở Trung Quốc giai đoạn đầu của dịch. Sự hiện diện của tổn thương cơ tim liên quan đến tiên lượng cực kỳ xấu của bệnh. Một nghiên cứu đa trung tâm trên 191 bệnh nhân COVID-19 ở Trung Quốc, có 33 bệnh nhân tổn thương tim cấp thì tử vong 32. Một nghiên cứu khác trên 416 bệnh nhân COVID-19 nhập viện, trong 20% bệnh nhân có bằng chứng tổn thương cơ tim, thì nhu cầu thở máy xâm lấn tăng 5 lần và nguy cơ tử vong tăng 11 lần. Bằng chứng tế bào học của tổn thương cơ tim ở bệnh nhân COVID-19 còn hạn chế; đã có một số nghiên cứu mô tả tình trạng viêm cơ tim mức độ nhẹ và có hiện diện thành phần cấu trúc SARS-CoV-2 ở cơ tim đưa đến nhận định virus có thể nhiễm trực tiếp tế bào cơ tim. Tuy nhiên vẫn chưa rõ tại sao xảy ra viêm cơ tim, giả thuyết đặt ra là hậu quả của viêm một cách hệ thống.

Hội chứng mạch vành cấp

Giống như SARS và cúm, COVID-19 có thể gây khởi phát hội chứng mạch vành cấp. Trong nghiên cứu giai đoạn sớm ở Trung Quốc, có một tỉ lệ nhỏ bệnh nhân COVID-19 bị đau ngực phải nhập viện nhưng đặc điểm của đau ngực không được mô tả. Trong 18 ca COVID-19 ở New York có tình trạng ST chênh lên trên điện tâm đồ (dấu hiệu nhồi máu cơ tim) thì có 5 trong 6 trường hợp nhồi máu cơ tim thật sự phải thực hiện can thiệp mạch vành. Người ta nhận thấy COVID-19 có thể gây ra hội chứng mạch vành cấp mà không có hiện tượng viêm hệ thống nhưng chưa rõ lý do, các giả thuyết cho rằng có thể liên quan đến vỡ mảng xơ vữa, co thắt mạch vành hoặc vi huyết khối từ viêm hệ thống hoặc bão cytokin. Có thể đại thực bào được hoạt hóa tiết ra men thoái biến collagen (cấu trúc chính ở các đỉnh mảng xơ vữa) dẫn đến vỡ mảng này. Tình trạng tổn thương nội mạc mạch máu trực tiếp của SARS-CoV2 có thể tăng nguy cơ tạo thành huyết khối nên gây khởi phát hội chứng mạch vành cấp.

Suy tim

Nghiên cứu giai đoạn sớm ở Vũ Hán trên 799 bệnh nhân thì suy tim là một trong những biến chứng thường gặp nhất của COVID-19, khoảng 24% bệnh nhân nhập viện và 49% những bệnh nhân tử vong. Các nghiên cứu khác cũng ghi nhận tương tự. Tuy nhiên, nguyên nhân của tình trạng suy tim cấp ở bệnh nhân COVID-19 chưa được nghiên cứu, có thể do tình trạng lớn tuổi và các bệnh đồng mắc phải như bệnh mạch vành, cao huyết áp, đái tháo đường. Đặc biệt bệnh nhân lớn tuổi có giảm chức năng tâm trương và tình trạng này trầm trọng khi xảy ra sốt cao, nhịp nhanh, mất nước và suy chức năng thận.

Rối loạn nhịp tim và ngưng tim đột ngột

Đây là biểu hiện thường thấy của COVID-19. Ở một số bệnh nhân COVID-19 không có sốt hoặc ho thì hồi hộp tim được ghi nhận là biểu hiện chính. Trong một nghiên cứu trên 138 bệnh nhân COVID-19 ở Vũ Hán ghi nhận 17% bệnh nhân bị rối loạn nhịp tim (44% ở bệnh nhân nằm hồi sức tích cực). Tuy nhiên, mối liên quan giữa COVID-19 với rối loạn nhịp tim vẫn chưa biết chính xác vì nhịp nhanh thất hoặc nhĩ, rung thất có thể khởi phát bởi tổn thương cơ tim hoặc tình trạng toàn thân như sốt, nhiễm trùng, giảm oxy máu, rối loạn điện giải. Thêm vào đó, các bệnh nhân COVID-19 nặng thường được điều trị thuốc kháng virus và kháng sinh nên có thể liên quan rối loạn nhịp do thuốc.

Rối loạn đông máu và huyết khối

COVID-19 liên quan đến bất thường đông máu gây ra tình trạng huyết khối tắc mạch. Các quan sát lâm sàng cho thấy tình trạng tăng đông máu ở bệnh nhân COVID-19, huyết khối tĩnh mạch bao gồm tĩnh mạch sâu và tĩnh mạch phổi là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân COVID-19 nhập khoa săn sóc tích cực. Cơ chế của hiện tượng rối loạn đông máu, đặc biệt tăng đông ở bệnh nhân COVID-19 chưa được biết chính xác. Giả thuyết đặt ra là tình trạng đáp ứng viêm nặng nề và tổn thương nội mạc mạch máu do COVID-19.

Bệnh Kawasaki

Trẻ em được nghĩ là ít nhạy cảm với COVID-19 so với người lớn, một số lượng lớn trẻ bị COVID-19 không có triệu chứng hoặc chỉ biểu hiện nhẹ. Tuy nhiên, COVID-19 được ghi nhận có thể gây hội chứng viêm nghiêm trọng ở một số ít trẻ em. Một ghi nhận ở Anh Quốc với 8 trẻ (4 – 14 tuổi) có hội chứng viêm với đặc tính bệnh Kawasaki, 5 trẻ có xét nghiệm dương tính với SARS-CoV-2. Biểu hiện lâm sàng gồm sốt, phát ban thay đổi, viêm kết mạc mắt, phù ngoại biên, đau và triệu chứng dạ dày ruột nặng nề, có bất thường mạch vành trên siêu âm tim.