Leo thang bộ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch. Ảnh: Canva

Ngày nay, việc bấm nút thang máy hay bước lên thang cuốn đã trở thành một phản xạ tự nhiên của con người. Chúng ta tiết kiệm vài phút, nhưng lại vô tình bỏ lỡ một cơ hội vàng để cải thiện sức khỏe. Ngày càng có nhiều nghiên cứu cho thấy việc chọn đi thang bộ không chỉ là một hành động nhỏ, mà còn là một “bài tập nhanh” (exercise snacks) cực kỳ hiệu quả, có thể tạo ra những lợi ích đáng kể cho cơ thể và trí não.

“Bài tập nhanh” được định nghĩa là đợt vận động ngắn, cường độ cao kéo dài dưới một phút và được thực hiện rải rác trong ngày, đang nhận được sự quan tâm lớn từ giới khoa học. Đây được xem là giải pháp tối ưu để chống lại lối sống tĩnh tại, vốn đang đẩy khoảng 1,8 tỷ người trưởng thành trên toàn cầu vào nguy cơ mắc bệnh. Leo cầu thang chính là một bài tập nhanh hoàn hảo.

Alexis Marcotte-Chenard, nghiên cứu sinh tại Đại học British Columbia (Canada), giải thích: “Đây là dạng bài tập mà gần như ai cũng có thể thực hiện vì nó luôn sẵn có và là một phần của cuộc sống hàng ngày”. Theo MarcotteChenard, ưu điểm lớn nhất của leo cầu thang là không cần thiết bị phức tạp, không tốn chi phí và có thể dễ dàng điều chỉnh độ khó bằng cách thay đổi tốc độ.

Vậy cụ thể leo cầu thang mang lại lợi ích gì?

Marcotte-Chenard giải thích: Leo cầu thang là một cách đơn giản để đẩy nhịp tim lên cao. Nó làm tăng nhịp tim và mức tiêu thụ oxy của bạn nhiều hơn so với đi bộ nhanh, đơn giản vì bạn phải chống lại trọng lực. Hành động này không chỉ giúp cải thiện sức khỏe tim mạch mà còn tác động mạnh mẽ đến hệ cơ bắp. Ông nói: “Cơ thể bạn phải vận dụng chủ yếu là phần thân dưới, và đó là một chỉ số tốt cho sức khỏe tổng thể và tuổi thọ.”

Một lợi ích đặc biệt khác của việc leo cầu thang đến từ việc... đi xuống. Thật vậy, trong khi đi lên cơ đùi trước của bạn co lại (gọi là co cơ hướng tâm) đốt cháy nhiều calo, thì khi đi xuống chúng lại duỗi ra (co cơ ly tâm). Dù cảm giác nhẹ nhàng hơn, nhưng quá trình co cơ ly tâm này lại gây ra những “tổn thương” nhỏ ở cấp độ vi mô cho cơ bắp, buộc cơ thể phải tiêu thụ nhiều năng lượng hơn trong quá trình sửa chữa và phục hồi sau đó. Kết quả là việc đi xuống cầu thang lại góp phần xây dựng cơ bắp to ra và khỏe hơn về lâu dài.

Đi xuống cầu thang góp phần xây dựng cơ bắp. Ảnh: Canva

Đánh thức não bộ, tăng khả năng sáng tạo 

Đáng ngạc nhiên hơn khi biết rằng lợi ích của cầu thang không chỉ dừng lại ở cơ bắp và tim mạch mà còn là cú hích mạnh mẽ cho não bộ.

Andreas Stenling, phó giáo sư tâm lý học tại Đại học Umeå (Thụy Điển) và đồng nghiệp từng thực hiện một nghiên cứu, qua đó phát hiện tác động tức thời của việc leo cầu thang lên các khả năng nhận thức khác nhau ở người trẻ. Họ tập trung vào hai chức năng chính: Khả năng ức chế (loại bỏ thông tin không liên quan) và khả năng chuyển đổi nhận thức (sự linh hoạt tinh thần khi chuyển từ nhiệm vụ này sang nhiệm vụ khác).

Kết quả cho thấy, chỉ một đợt leo cầu thang ngắn những người tham gia đã cải thiện được đáng kể khả năng chuyển đổi nhận thức một trong những nhiệm vụ nhận thức phức tạp nhất. Không chỉ vậy, tâm trạng của họ cũng trở nên tốt hơn, cảm thấy vui vẻ và tràn đầy năng lượng hơn. Nghiên cứu này đã đăng trên tạp chí Journal of Cognitive Enhancement tháng 4/2024. 

Tâm trạng sẽ trở nên tốt hơn khi leo cầu thang. Ảnh: Canva

Không những vậy, các nhà khoa học của Đại học Yamaguchi (Nhật Bản) còn phát hiện ra rằng những người leo hai tầng lầu có khả năng giải quyết vấn đề tập trung hơn những người đi thang máy. Điều thú vị là hiệu quả này không tăng lên kể cả khi họ leo 5 hay 8 tầng lầu, điều đó cho thấy chỉ cần ‘một chút  nỗ lực’ cũng đủ để giải phóng tâm trí. 

Đáng kinh ngạc hơn, một nghiên cứu khác của cùng nhóm nhà khoa học này đăng trên Frontiers in Behavioral Neuroscience năm 2022 cho thấy việc đi xuống cầu thang lại làm tăng tư duy sáng tạo, giúp người tham gia tạo ra nhiều hơn 61% ý tưởng độc đáo so với nhóm đi thang máy. Chưa rõ cơ chế chính xác giải thích điều này, nhưng có giả thuyết cho rằng lợi ích đến từ việc tăng lưu lượng máu lên não cũng như do sự tăng giải phóng các hormone tăng trưởng như BDNF (Brain-derived neurotrophic factor: Yếu tố dinh dưỡng thần kinh có nguồn gốc từ não), vốn được xem là dưỡng chất cho các tế bào não. 

Thay đổi nhỏ, tác động lớn 

Tất nhiên leo cầu thang không phải là “phương thuốc thần kỳ” cho mọi vấn đề sức khỏe. Một số nghiên cứu cho rằng chỉ riêng nó có thể không đủ để giảm nguy cơ tử vong do bệnh tim mạch. Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng đây là một trong những cách dễ dàng và hiệu quả nhất để đưa vận động vào cuộc sống hàng ngày. 

Trong một thế giới mà sự tiện lợi đang lên ngôi, việc chủ động chọn cầu thang là một quyết định thông minh. Đó không chỉ là hành động đi từ tầng này lên tầng khác, mà là một bước đi hướng tới một cơ thể khỏe mạnh hơn, một trí tuệ minh mẫn hơn và một cuộc sống năng động hơn. Lần tới, khi đứng trước lựa chọn giữa thang máy và thang bộ, bạn hãy nhớ rằng con đường khó hơn một chút có thể giúp bạn nhận được một món quà sức khỏe quý giá

Theo TSK số 698