Cuối năm 2021, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) hạ tiêu chuẩn chất lượng không khí toàn cầu từ 10 microgam vật chất dạng hạt trên một mét khối xuống còn 5 microgam. Điều này khá trừu tượng, khiến nhiều người không hiểu được ý nghĩa của chúng. 

Một người phu xe đi qua làn khói do đốt rác thải trên một con phố ở Dhaka (Bangladesh). Ảnh: UNB

Một năm sau, 2022, Đại học Chicago (Hoa Kỳ) cập nhật Chỉ số chất lượng không khí cuộc sống (Air Quality Life Index-AQL.I) đưa ra con số con số dễ hiểu hơn: 973 trên 1.000 (97,3%).Theo đó, cứ mỗi 1.000 người sống trên trái đất, thì có 973 người thường xuyên hít khí độc hại, chỉ 27 người an toàn. Điều đó có nghĩa gần như bạn thuộc số đông người đang hít thở không khí ô nhiễm. 

Cập nhật AQL.I được xem là tiêu chuẩn vàng về nghiên cứu chất lượng không khí toàn cầu. Nhưng dù cập nhật của WHO hay AQL.I thì sự điều chỉnh này cũng khiến các quốc gia phải nghiêm túc xem lại việc giảm thiểu ô nhiễm không khí bởi gần như không nơi nào trên hành tinh này có được không khí an toàn. 

Tại Hoa Kỳ, trước khi có cập nhật của WHO, chỉ khoảng 8% dân số được đánh giá đang hít thở không khí ô nhiễm; sau cập nhật, con số này là 93%. Ở châu Âu, cập nhật đẩy con số này từ 47% lên 95,5%. Tính ra trên thế giới chỉ có ba vùng lãnh thổ có không khí đạt chuẩn trong lành của WHO là Puerto Rico, Quần đảo Virgin (Hoa Kỳ) và New Caledonia (Pháp). 

Hậu quả của ô nhiễm không khí lên sức khỏe con người không cần bàn cãi và mỗi năm danh sách những hậu quả này lại dài ra thông qua những nghiên cứu mới của khoa học. 

Năm 2015, báo cáo của Ủy ban tạp chí Lancet (Lancet Commission) về ô nhiễm và sức khỏe cho thấy ô nhiễm không khí là yếu tố rủi ro môi trường lớn nhất thế giới gây ra bệnh tật và tử vong sớm, khiến 9 triệu ca tử vong sớm mỗi năm - tức cứ mỗi 6 ca tử vong trên thế giới thì có 1 ca tử vong vì ô nhiễm không khí. 

Còn theo báo cáo Tình trạng không khí toàn cầu năm 2020, ô nhiễm không khí khiến 500.000 trẻ sơ sinh tử vong mỗi năm (chiếm 1/5 số ca tử vong ở trẻ sơ sinh), chưa kể gây ra 6 triệu ca sinh non và gần 3 triệu trẻ sơ sinh nhẹ cân mỗi năm. Ô nhiễm không khí còn liên quan đến một loạt vấn đề sức khỏe như bệnh hô hấp, bệnh tim, đột quỵ, Alzheimer, Parkinson, tâm thần, trầm cảm, tự tử và chắc chắn có cả ung thư phổi - căn bệnh ung thư có chiều hướng gia tăng do hít thở không khí bẩn. 

Tại nước ta, theo WHO, mỗi năm ô nhiễm không khí khiến ít nhất 70.000 người Việt tử vong, nghĩa là gần gấp đôi số tử vong trong suốt đại dịch COVID 19. 

Những năm qua, Chính phủ nước ta đã triển khai nhiều giải pháp nhằm giải quyết vấn đề này. Mới nhất, ngày 12/7 qua, Thủ tướng Chính phủ ban hành Chỉ thị 20 nhằm ngăn chặn và giải quyết tình trạng ô nhiễm môi trường. Trong đó giao UBND TP. Hà Nội thực hiện các giải pháp để các tổ chức, cá nhân chuyển đổi phương tiện giao thông. Lộ trình đến ngày 1/7/2026 không có xe mô tô, xe gắn máy sử dụng nhiên liệu hóa thạch lưu thông trong Vành đai 1. Chỉ thị này đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp tích cực từ các tổ chức xã hội và người dân để mục tiêu trở thành hiện thực. 

Tại khu vực ASEAN, Indonesia, Thái Lan và Campuchia từng được xem là những quốc gia có mức độ ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Nhưng nghiên cứu của Chương trình môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) công bố năm qua cho thấy nhờ đầu tư vào năng lượng tái tạo, áp dụng các tiêu chuẩn khí thải xe cộ nghiêm ngặt và thúc đẩy quá trình chuyển đổi sang xe điện mà ba quốc gia này dự báo có thể cứu sống được 230.000 người và tiết kiệm gần 60 tỷ USD chi phí chăm sóc sức khỏe đến năm 2030. 

Bài học thành công trong giải quyết ô nhiễm không khí ở các quốc gia chắc chắn là nguồn cảm hứng cho nhà quản lý và người dân Việt Nam trong việc thực hiện ước mơ hít thở bầu không khí trong lành và chất lượng sống tốt nhất.

Theo TSK số 697