AI hỗ trợ bác sĩ nhưng dần làm phai nhòa sự đồng cảm với bệnh nhân. Ảnh minh họa: Canva

Giữa tháng 8 qua, một nghiên cứu đăng trên tạp chí The Lancet Gastroenterology & Hepatology khiến nhiều người chú ý. Nghiên cứu do các nhà khoa học Học viện Silesia (Ba Lan) thực hiện tại bốn trung tâm nội soi đại tràng ở nước này từ năm 2021-2022. Trong thời gian đó có 1.443 ca nội soi đại tràng được thực hiện trước và sau khi áp dụng AI thường xuyên. Những ca nội soi đại tràng được thực hiện bởi 19 bác sĩ nội soi giàu kinh nghiệm, mỗi người từng thực hiện hơn 2.000 ca nội soi trước đó. Kết quả cho thấy tỉ lệ phát hiện u tuyến giảm 6% sau khi các bác sĩ ứng dụng AI.

Bình luận về kết quả này, bác sĩ Omer Ahmad của Đại học University College London (Anh), người không tham gia nghiên cứu trên, cho biết: “Bất chấp việc AI mang lại nhiều triển vọng to lớn trong việc cải thiện kết quả lâm sàng, chúng ta cần phải bảo vệ các kỹ năng cơ bản cần thiết cho nội soi chất lượng cao khỏi sự xói mòn âm thầm của các giải pháp công nghệ”. Nhưng không chỉ làm giảm sút kỹ năng chuyên môn của người thầy thuốc, người ta còn lo sợ AI có thể làm xói mòn mối quan hệ bác sĩ và bệnh nhân, nền tảng hiệu quả của thực hành y khoa. 

Ngày nay, khi đi khám bệnh, không ít bệnh nhân gặp phải những bác sĩ có vẻ ngoài lạnh lùng, hỏi han qua loa vài câu rồi nhanh chóng cho họ đi làm một loạt cận lâm sàng (xét nghiệm, siêu âm, chụp ảnh, nội soi), sau đó mới khám và kê đơn thuốc dựa trên chẩn đoán và hướng điều trị do AI cung cấp. 

Đúng là AI có nhiều tiềm năng trong việc đơn giản hóa các công việc thường ngày, qua đó giảm bớt gánh nặng cho nhân viên y tế. Thế nhưng AI lại hạn chế trong việc thấu hiểu và đáp lại cảm xúc của con người. Nó cũng không thể giải quyết các khía cạnh tinh tế liên quan đến xã hội, tâm lý, sinh học và tinh thần, mà đây chính là điểm mạnh của người thầy thuốc. Thế mà thời gian bệnh nhân giao tiếp với bác sĩ chỉ vỏn vẹn vài phút, không đủ để bệnh nhân tìm được sự đồng cảm từ bác sĩ.

Một số nghiên cứu cho thấy việc bác sĩ chú trọng các quyết định dựa trên dữ liệu cung cấp có thể làm giảm sút sự đồng cảm, lòng tin và dịch vụ chăm sóc sức khỏe cá thể hóa mà người bệnh cần tìm kiếm. 

Bản chất các thuật toán AI đang làm trầm trọng thêm vấn đề này và nhiều người bệnh thời nay đủ hiểu biết rằng “con người” thật sự ra quyết định điều trị cho họ là các tập dữ liệu AI chứ không phải con người bằng xương bằng thịt trước mặt họ. Từ đó, họ không còn tin tưởng mấy ở thầy thuốc. 

Chuyên gia đề xuất dùng AI nhân ái trong chăm sóc sức khỏe. Ảnh minh họa: Freepik

Để giải quyết những thách thức trên, một số học giả đề xuất nghiên cứu và phát triển AI trong tương lai nên tập trung vào việc tạo ra các hệ thống AI nâng cao có đủ những phẩm chất con người, trong đó có lòng nhân ái và đồng cảm. Cũng có đề xuất cải thiện mối quan hệ bác sĩ bệnh nhân bằng cách cho phép bác sĩ tập trung vào việc chăm sóc bệnh nhân, trong khi AI tự động hóa các nhiệm vụ thường lệ như ghi chép tài liệu. 

Và quan trọng hơn, cần huấn luyện sinh viên y khoa ngay lúc họ ngồi học ở nhà trường về lòng nhân ái và tinh thần yêu thương bệnh nhân thật sự. Điều này chỉ có thể dựa trên những trải nghiệm cảm xúc trong giao tiếp con người với con người. Bởi dù ở thời đại nào, giao tiếp bằng lời nói, cử chỉ phi ngôn ngữ, cảm xúc và sự đồng cảm phải là nền tảng cho tất cả những mối quan hệ con người, trong đó có quan hệ bác sĩ và bệnh nhân. 

Sự suy giảm về đồng cảm, cảm thông và lòng trắc ẩn trong hệ thống chăm sóc sức khỏe được hỗ trợ bởi AI có nguy cơ dẫn đến một trải nghiệm phi nhân tính và phi cá nhân hóa mà chưa ai lường trước được hậu quả. Nhận diện vấn đề và tìm giải pháp giải quyết ngay từ bây giờ có lẽ không phải là chuyện thừa.

Theo TSK số 698