Tổn thương do lắng đọng pyrophosphat calci

Người ta ước tính gần 50% người trên 85 tuổi có tình trạng lắng đọng tinh thể pyrophosphat calci ở sụn khớp trên phim chụp X quang. Đây là một bệnh khớp do rối loạn chuyển hóa giống như gút, các tinh thể pyrophosphat calci lắng đọng ở khớp, sụn xơ và cạnh khớp. Các khớp thường bị tổn thương do lắng đọng pyrophosphat calci là khớp gối, cổ tay và khớp háng, trong thực tế đa số trường hợp không có triệu chứng gì. Đến nay y học vẫn chưa hiểu rõ việc tăng pyrophosphat calci, chỉ biết nó là kết quả của tăng thoái giáng adenosin triphosphat. Việc lắng lọng pyrophosphat calci có thể do sự lão hóa nói chung nhưng cũng kèm theo yếu tố di truyền. Bệnh thường gặp ở người bị cường tuyến cận giáp, giảm phospho máu hoặc rối loạn chuyển hóa xương do suy thận, có thể xuất hiện sau chấn thương.

– Thể giống gút: thể này gặp trong một phần tư các trường hợp lắng đọng pyrophosphat calci. Biểu hiện của viêm một hoặc nhiều khớp, thường gặp ở khớp gối hoặc khớp cổ tay với triệu chứng đau dữ dội kèm sưng, đỏ, nóng giống cơn gút cấp. Người ta ghi nhận cơn giống gút xuất hiện sau các bệnh nội khoa: nhồi máu cơ tim, tai biến mạch máu não, chấn thương hoặc tình trạng tăng calci máu. Nhiều trường hợp chọc dịch khớp tổn thương có viêm tăng bạch cầu, phát hiện các tinh thể hình gậy, đầu tù ở trong hoặc ngoài tế bào (dưới kính hiển vi phân cực).

– Thể giống thoái hóa khớp gặp ở phân nửa số bệnh nhân với triệu chứng tương tự thoái hóa khớp, gặp ở các khớp vai, khuỷu, cổ tay. Khi chụp X quang thì gặp hình ảnh calci hóa sụn khớp, gai xương.

Một số ít trường hợp có biểu hiện của viêm khớp dạng thấp với viêm khớp bàn ngón đối xứng hai bên cùng dấu hiệu cứng khớp buổi sáng. Trên phim X quang có hiện tượng bào mòn xương nhưng kèm với tình trạng calci hóa sụn khớp. Xét nghiệm máu cũng có thể phát hiện yếu tố dạng thấp.

Chẩn đoán bệnh và hướng điều trị

Rõ ràng việc chẩn đoán bệnh nếu chỉ dựa vào triệu chứng lâm sàng có thể nhầm lẫn với các bệnh viêm khớp khác. Theo Hội Thấp khớp Hoa Kỳ, chẩn đoán chắc chắn bệnh khớp lắng đọng pyrophosphat calci khi xác định có sự hiện diện của tinh thể pyrophosphat calci tại tổ chức hoặc dịch khớp. Người ta có thể phân tích hóa học vi tinh thể để xác định hoặc soi dịch khớp dưới kính hiển vi phân cực. Sẽ phải nghi ngờ bệnh lắng đọng pyrophosphat calci khi nhìn thấy hình ảnh calci hóa sụn khớp điển hình trên phim X quang.

Trên lâm sàng, nếu một bệnh nhân lớn tuổi viêm khớp cấp tính đặc biệt ở khớp gối hoặc các khớp lớn khác hoặc tình trạng viêm khớp mạn tính (khớp gối, háng, cổ tay, vai, khuỷu, bàn ngón) trước khi chẩn đoán là thoái hóa khớp cũng phải loại bỏ bệnh do lắng đọng pyrophosphat calci.

Việc điều trị cơn giống gút cũng tương tự như bệnh gút: dùng các thuốc kháng viêm không steroid, ở bệnh nhân lớn tuổi nên sử dụng thuốc có thời gian bán hủy nhanh, có thể dùng colchicin với liều cao như gút (tác dụng chống viêm không thật mạnh như điều trị gút cấp). Ngoài ra còn phải dùng các thuốc giảm đau như trong bệnh khớp khác theo sơ đồ bậc thang WHO, có thể phải chọn hút dịch khớp kèm bơm rửa hoặc tiêm corticoid nội khớp, thuốc chống thoái hóa khớp, dự phòng đợt viêm khớp tái phát. Ở thể giống viêm khớp dạng thấp hoặc giống thoái hóa khớp thì điều trị thuốc kháng viêm. Một số chuyên gia còn đề nghị lấy đi các tổn thương calci hóa ở khớp nhưng trong thực tế việc này khó được thực hiện.