Y học cổ truyền

08/09/2023 GMT+0700

Cây Bồ đề

TSKH. Trần Công Khánh

Các sách về cây thuốc ở Việt Nam và Dược điển Việt Nam (xuất bản lần thứ 5, 2017) đều có cây Bồ đề, cho nhựa gọi là An tức hương, hay Cánh kiến trắng để làm thuốc. Cây Bồ đề còn có tên Bồ đề trắng, An tức bắc, Hu món (Tày); tên khoa học là Styrax tonkinensis (Pierre) Craib ex Hartw. (Syn.: Anthostyrax tonkinensis Pierre), họ Bồ đề (Styracaceae).

Đây là loại cây gỗ to, cao 15 – 20m, vỏ thân nhẵn, màu xám bóng, cành non có lông tơ màu nâu, sau nhẵn. Lá mọc so le, hình trứng hay hình bầu dục, mặt trên nhẵn, màu xanh nhạt, mặt dưới phủ lông trắng hình sao, gân lá nổi rõ ở mặt dưới, có 5 – 7 đôi gân phụ. Cụm hoa là chùm dài ở kẽ lá và đầu cành, phủ nhiều lông hình sao. Hoa nhỏ, màu trắng, có mùi thơm nhẹ; đài hình chén, có 5 – 6 răng nhỏ; tràng có 5 cánh, hàn liền ở dưới, mặt ngoài có lông tơ màu vàng. Nhị 10 cánh, có lông hình sao. Bầu hình trứng, 3 ô, chứa nhiều noãn. Quả hình trứng có lông hình sao, mang đài tồn tại. Mùa hoa, quả: tháng 5 – 8.

Cây Bồ đề mọc hoang và được trồng ở một số tỉnh miền núi và trung du phía Bắc nước ta (từ Hà Tĩnh trở ra). Ngoài ra, cây còn có ở Nam Trung Quốc và Thái Lan.

Nhựa dầu từ thân cây Bồ đề để khô gọi là An tức hương hay Cánh kiến trắng, màu vàng nhạt, chất giòn, dễ vỡ, mùi thơm vani đặc biệt. Vị hơi cay, khi nhai có cảm giác sạn.

Về thành phần hóa học, theo N.Đ. Chúc (luận án Tiến sĩ, 1972), nhựa Bồ đề chứa 26,13% acid benzoic tự do, 2,75% acid cinnamic, 1,38% vanilin, 4,24% benzoyl benzoat, 1,81% cinamyl cinnamat, 1,23% benzyl cinnamat, alcol coniferylic, acid siaresimolic.

Theo y học cổ truyền, nhựa Bồ đề (An tức hương) có vị cay, đắng, tính bình, không độc; vào các kinh tâm, phế, tỳ; có tác dụng khai khiếu, an thần, tán đờm, kháng khuẩn, làm liền sẹo; dùng chữa viêm phế quản mạn tính, hen suyễn, ho, đau bụng do lạnh. Dùng ngoài: nhựa Bồ đề pha dung dịch 20% trong cồn để bôi, làm vết thương chóng lành và chữa nẻ vú.

Nhựa Bồ đề còn được dùng làm hương liệu, mỹ phẩm và trong công nghiệp thực phẩm.

Ở Việt Nam, gỗ Bồ đề là nguyên liệu trong ngành gỗ dán, bột giấy, que diêm, bút chì và chế sợi nhân tạo.

Chú ý: Tránh nhầm lẫn cây Bồ đề cho vị thuốc An tức hương nói trên với cây Đa bồ đề (dân gian vẫn quen gọi là ‘Bồ đề’), tên khoa học là Ficus religiosa L., họ Dâu tằm (Moraceae). Gọi là Đa bồ đề vì cây này cùng chi Ficus với các loài Đa như Đa búp đỏ, Đa lông, Đa tía,...

Đa bồ đề là cây gỗ lớn, cao 20 – 30m. Lá hình tim dài 10 – 17cm, rộng 8 – 12cm, đầu lá kéo dài 2 – 4cm thành mũi nhọn, cuống lá mảnh, dài 5 – 8cm. Quả hình cầu, dạng sung, vả, đường kính khoảng 1cm, không cuống, lúc chín có màu đỏ đậm. Mùa hoa quả tháng 1 – 4. Cây thường được trồng ở các đình, đền, chùa, công viên, cả đồng bằng và vùng núi.

Cây Đa bồ đề có nguồn gốc ở Ấn Độ, được Phật giáo xem là một biểu tượng thiêng liêng, liên quan đến sự kiện Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã ngồi thiền định dưới gốc cây này và giác ngộ được các giáo lý của Phật giáo.

Theo các nhà khoa học Ấn Độ (2010), cây Đa bồ đề chứa các chất như b-sitosteryl-D-glucosid, vitamin K, n-octacosanol, kaempeferol, quercetin và myricetin; có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, chống co giật, điều hòa miễn dịch, chống oxy hóa, hạ đường huyết, hạ mỡ máu, trị giun và làm lành vết thương.

[Banner Mid] Hồng Phát


Ý kiến của bạn

{% item.name %}

{% item.comment %}

Đọc thêm

sile

Phát hiện cây thuốc quý Lệ Dương ở phía Nam

20/11/2024 00:00:00 GMT+0700

Tại nước ta, cây Lệ dương đứng trước nguy cơ bị tuyệt chủng. Cây thường thấy ở các tỉnh Tây Bắc và mới đây đã được phát hiện ở phía Nam.

sile

Làm đẹp da bằng quả dâu tằm

18/11/2024 00:00:00 GMT+0700

Là trái cây dân gian phổ biến, quả dâu tằm được gọi là “siêu thực phẩm” (super food) vì mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, trong đó có việc làm đẹp da phụ nữ.

sile

Làm đẹp da bằng quả dâu tằm

22/08/2024 00:00:00 GMT+0700

Là trái cây dân gian phổ biến, quả dâu tằm được gọi là “siêu thực phẩm” (super food) vì mang lại nhiều lợi ích sức khỏe, trong đó có việc làm đẹp da phụ nữ.

sile

Cây Tía tô

07/01/2024 05:57:00 GMT+0700

Tía tô còn gọi Tử tô, Hom tô (tiếng Thái), Phằn cưa (tiếng Tày), Cân phân (tiếng Dao), Perilla, Melissa (tiếng Anh), Shiso (tiếng Nhật), Zisu (tiếng Trung Quốc), Khao poon (tiếng Lào), Deulkkae (tiếng Hàn quốc); tên khoa học Perilla frutescens (L.) Britton, thuộc họ Hoa môi Lamiaceae.

sile

Gừng vàng

23/12/2023 13:01:00 GMT+0700

Gừng là cây thảo sống lâu năm cao 40 – 80cm. Thân rễ nạc, mọc bò ngang, phân nhiều nhánh. Lá mọc so le thành 2 dãy, lá hình mác thuôn đầu nhọn, thắt lại ở gốc, dài 15 – 20cm, rộng 2cm, không cuống. Cụm hoa dài 5cm mọc từ gốc trên một cán dài 20cm do nhiều vảy lợp hình thành, vảy dưới ngắn càng lên trên càng dài rộng hơn; lá bắc hình trái soan, màu lục nhạt, mép viền vàng,...

sile

Rau má

11/11/2023 13:54:00 GMT+0700

Rau má còn có tên Liên tiền thảo, Tích tuyết thảo. Tên nước ngoài: Centelle, Bévilacque (Pháp), Indian pennywort (Anh). Tên khoa học Centella asiatica (L.) Urban, họ Hoa tán (Apiaceae). Cần phân biệt với một số cây khác trùng tên như (cùng họ) Rau má rừng, Rau má mơ còn gọi là Rau má họ hoặc Rau má ngọ; (khác họ) Rau má lá rau muống (họ Cúc), Rau má núi (họ Cà phê), Rau má nước (họ Lá giấp), Rau má lông (họ Bạc hà).

sile

{% item.title %}

{% item.time_ago %}

{% item.short_description %}