Y học cổ truyền

08/09/2023 GMT+0700

Cây Bồ đề

TSKH. Trần Công Khánh

Các sách về cây thuốc ở Việt Nam và Dược điển Việt Nam (xuất bản lần thứ 5, 2017) đều có cây Bồ đề, cho nhựa gọi là An tức hương, hay Cánh kiến trắng để làm thuốc. Cây Bồ đề còn có tên Bồ đề trắng, An tức bắc, Hu món (Tày); tên khoa học là Styrax tonkinensis (Pierre) Craib ex Hartw. (Syn.: Anthostyrax tonkinensis Pierre), họ Bồ đề (Styracaceae).

Đây là loại cây gỗ to, cao 15 – 20m, vỏ thân nhẵn, màu xám bóng, cành non có lông tơ màu nâu, sau nhẵn. Lá mọc so le, hình trứng hay hình bầu dục, mặt trên nhẵn, màu xanh nhạt, mặt dưới phủ lông trắng hình sao, gân lá nổi rõ ở mặt dưới, có 5 – 7 đôi gân phụ. Cụm hoa là chùm dài ở kẽ lá và đầu cành, phủ nhiều lông hình sao. Hoa nhỏ, màu trắng, có mùi thơm nhẹ; đài hình chén, có 5 – 6 răng nhỏ; tràng có 5 cánh, hàn liền ở dưới, mặt ngoài có lông tơ màu vàng. Nhị 10 cánh, có lông hình sao. Bầu hình trứng, 3 ô, chứa nhiều noãn. Quả hình trứng có lông hình sao, mang đài tồn tại. Mùa hoa, quả: tháng 5 – 8.

Cây Bồ đề mọc hoang và được trồng ở một số tỉnh miền núi và trung du phía Bắc nước ta (từ Hà Tĩnh trở ra). Ngoài ra, cây còn có ở Nam Trung Quốc và Thái Lan.

Nhựa dầu từ thân cây Bồ đề để khô gọi là An tức hương hay Cánh kiến trắng, màu vàng nhạt, chất giòn, dễ vỡ, mùi thơm vani đặc biệt. Vị hơi cay, khi nhai có cảm giác sạn.

Về thành phần hóa học, theo N.Đ. Chúc (luận án Tiến sĩ, 1972), nhựa Bồ đề chứa 26,13% acid benzoic tự do, 2,75% acid cinnamic, 1,38% vanilin, 4,24% benzoyl benzoat, 1,81% cinamyl cinnamat, 1,23% benzyl cinnamat, alcol coniferylic, acid siaresimolic.

Theo y học cổ truyền, nhựa Bồ đề (An tức hương) có vị cay, đắng, tính bình, không độc; vào các kinh tâm, phế, tỳ; có tác dụng khai khiếu, an thần, tán đờm, kháng khuẩn, làm liền sẹo; dùng chữa viêm phế quản mạn tính, hen suyễn, ho, đau bụng do lạnh. Dùng ngoài: nhựa Bồ đề pha dung dịch 20% trong cồn để bôi, làm vết thương chóng lành và chữa nẻ vú.

Nhựa Bồ đề còn được dùng làm hương liệu, mỹ phẩm và trong công nghiệp thực phẩm.

Ở Việt Nam, gỗ Bồ đề là nguyên liệu trong ngành gỗ dán, bột giấy, que diêm, bút chì và chế sợi nhân tạo.

Chú ý: Tránh nhầm lẫn cây Bồ đề cho vị thuốc An tức hương nói trên với cây Đa bồ đề (dân gian vẫn quen gọi là ‘Bồ đề’), tên khoa học là Ficus religiosa L., họ Dâu tằm (Moraceae). Gọi là Đa bồ đề vì cây này cùng chi Ficus với các loài Đa như Đa búp đỏ, Đa lông, Đa tía,...

Đa bồ đề là cây gỗ lớn, cao 20 – 30m. Lá hình tim dài 10 – 17cm, rộng 8 – 12cm, đầu lá kéo dài 2 – 4cm thành mũi nhọn, cuống lá mảnh, dài 5 – 8cm. Quả hình cầu, dạng sung, vả, đường kính khoảng 1cm, không cuống, lúc chín có màu đỏ đậm. Mùa hoa quả tháng 1 – 4. Cây thường được trồng ở các đình, đền, chùa, công viên, cả đồng bằng và vùng núi.

Cây Đa bồ đề có nguồn gốc ở Ấn Độ, được Phật giáo xem là một biểu tượng thiêng liêng, liên quan đến sự kiện Đức Phật Thích Ca Mâu Ni đã ngồi thiền định dưới gốc cây này và giác ngộ được các giáo lý của Phật giáo.

Theo các nhà khoa học Ấn Độ (2010), cây Đa bồ đề chứa các chất như b-sitosteryl-D-glucosid, vitamin K, n-octacosanol, kaempeferol, quercetin và myricetin; có tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, chống co giật, điều hòa miễn dịch, chống oxy hóa, hạ đường huyết, hạ mỡ máu, trị giun và làm lành vết thương.

[Banner Mid] Hồng Phát


Ý kiến của bạn

{% item.name %}

{% item.comment %}

Đọc thêm

sile

Thận trọng khi dùng thuốc thảo dược

12/04/2025 09:00:00 GMT+0700

Mặc dù thuốc thảo dược thường được coi là an toàn hơn so với thuốc tây y nhưng việc sử dụng không đúng cách hoặc thiếu hiểu biết có thể dẫn đến những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe.

sile

Lại phải cảnh báo về sự an toàn của thuốc thảo dược

10/04/2025 12:00:00 GMT+0700

Đầu năm nay, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 đã tiến hành ghép gan cấp cứu cho một nam bệnh nhân bị suy gan có nguy cơ tử vong sau khi dùng thuốc Nam.

sile

Thanh lọc cơ thể với 3 vị thuốc y học cổ truyền phổ biến

04/04/2025 00:00:00 GMT+0700

Cuộc sống hiện đại dẫn đến sự thay đổi của nhiều thói quen sinh hoạt con người, trong đó không ít thói quen xấu gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe và điều này đặt ra nhu cầu thanh lọc cơ thể.

sile

Những điều cần biết về đông trùng hạ thảo

11/03/2025 00:00:00 GMT+0700

Chúng ta thường nghe tên “Đông trùng hạ thảo”, một trong những vị thuốc quý của Đông y, nhưng chắc ít người biết rõ nguồn gốc và đặc điểm của vị thuốc này.

sile

Phóng sự ảnh: "Vào rừng tìm thuốc quý"

23/01/2025 00:00:00 GMT+0700

Nằm trên cao nguyên M’Nông với độ cao trung bình từ 600- 700 mét so với mặt nước biển, Đắk Nông có địa hình và khí hậu rất đa dạng, phong phú. Với điều kiện thiên nhiên ưu đãi này, Đắk Nông đã sở hữu tài nguyên rừng phong phú với thảm thực vật đa dạng được ví như “mỏ vàng dược liệu”.

sile

Kỷ Tử "báu vật" giúp trẻ lâu sống thọ

21/01/2025 00:00:00 GMT+0700

Ngoài mong muốn sống hạnh phúc, không lo lắng cuộc sống vật chất, con người thời nào cũng mong sống trẻ khỏe, trường thọ. Kỷ tử là một trong những giải pháp giúp họ thực hiện được ước mơ sau này.

sile

{% item.title %}

{% item.time_ago %}

{% item.short_description %}