Bác sĩ Barlett người tạo “phép màu” ECMO

11/12/2025 GMT+0700

Bác sĩ Barlett người tạo “phép màu” ECMO

Thuốc & Sức khỏe

Ông đã phát triển phương pháp điều trị ECMO, có thể duy trì sự sống cho bệnh nhân suy tim và phổi trong nhiều ngày, qua đó cứu sống hàng trăm người khắp thế giới, đặc biệt trong đại dịch COVID-19.

ECMO cứu sống 80% trẻ mắc tim, phổi nặng

Ý tưởng về phương pháp oxy hóa màng ngoài cơ thể (ECMO: Extracorporeal Membrane Oxygenation) xuất hiện vào năm 1965, khi Robert H. Bartlett còn là một bác sĩ phẫu thuật nội trú làm việc với bác sĩ Robert Gross, chuyên gia phẫu thuật tim nhi khoa tại Bệnh viện Nhi đồng Boston (Mỹ).

Vào thời điểm đó, bệnh nhân chỉ có thể được đặt máy tim phổi nhân tạo trong khoảng một giờ trong quá trình phẫu thuật tim. Vì nếu lâu hơn, việc truyền oxy (O₂) vào máu bằng thiết bị này có thể gây tổn thương cho các tế bào máu.

Khi đó, Bartlett đề xuất làm một máy tạo oxy màng - một hình thức phổi nhân tạo thấm khí để bổ sung oxy vào máu và loại bỏ khí carbon dioxide (CO₂), giúp máu lưu thông ngoài cơ thể trong nhiều ngày, nhờ đó mà tim, phổi bị tổn thương có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi.

Khi nghe ý kiến này, bác sĩ Gross trả lời Bartlett: “Ý tưởng rất hay. Tại sao anh không bắt tay nghiên cứu?”. Lời động viên này là khởi đầu cho một dự án mà bác sĩ Bartlett theo đuổi suốt đời dù ban đầu đã có những thất bại.

Năm 1971, bệnh nhân trưởng thành đầu tiên sống sót sau khi điều trị ECMO. Nhưng một nghiên cứu lâm sàng ban đầu được thiết kế vụng về, dựa trên các quy trình khác nhau và liên quan đến những nhân viên y tế chưa đủ kinh nghiệm khi thực hiện ECMO, đã đi đến kết luận rằng ECMO không hiệu quả hơn so với phương pháp điều trị thông thường trong việc cứu sống bệnh nhân.

Sau này, khi trả lời báo chí, bác sĩ Bartlett nhớ lại: “Điều này đã khiến ECMO bị rơi vào quên lãng nhiều năm trời cho dù nó có thể cứu sống những bệnh nhân người lớn”.

Tuy nhiên, đối với trẻ sơ sinh có vấn đề về tim hoặc phổi, ECMO lại được xác nhận có hiệu quả. Năm 1975, Bartlett và nhóm phẫu thuật của ông lần đầu tiên sử dụng thành công ECMO để điều trị một trẻ sơ sinh bị tổn thương phổi do hít phân su. Em bé là con của một người mẹ nhập cư không có giấy tờ bị bỏ lại bệnh viện.

Bé được các y tá đặt tên Esperanza (tiếng Tây Ban Nha là Hy Vọng), hồi phục ngoạn mục sau 3 ngày sử dụng ECMO. Nhờ phương pháp này mà tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh khó thở ở mức 80% chỉ còn lại... 20%. Nói cách khác, 80% trẻ tổn thương tim hoặc phổi được cứu sống nhờ ECMO.

Trong nhiều năm sau đó, Esperanza vẫn giữ liên lạc với bác sĩ Bartlett và cùng ông tham gia nhiều hoạt động khác nhau. Esperanza có lần nói: “Nếu bác sĩ Bartlett không có mặt vào ngày tôi chào đời thì có lẽ tôi đã không có mặt trên cõi đời này”. ECMO bao gồm một mạch ống bên ngoài, một máy bơm hoạt động như một quả tim và một màng hoạt động như một lá phổi nhân tạo. Thiết bị này liên tục bơm máu ra khỏi cơ thể, bổ sung oxy, loại bỏ carbon dioxide, làm ấm máu và đưa máu trở lại cơ thể.

ECMO giúp duy trì sự sống bộ não cho đến khi cơ thể phục hồi. Ảnh: Canva

Việc điều trị ECMO có thể kéo dài trong nhiều ngày, nhiều tuần hoặc lâu hơn, cho phép tim và phổi được nghỉ ngơi. Nó cũng có thể được áp dụng cho bệnh nhân đang chờ ghép tim hoặc phổi, và ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các trường hợp nguy cấp ở người bị ngừng tim.

Trên tạp chí The New York Times Magazine tháng 3/2024,HelenOuyang, phó giáo sư Đại học Columbia, cho biết: “Về bản chất, ECMO giúp duy trì sự sống bộ não cho đến khi cơ thể phục hồi. Bác sĩ Bartlett đã thực sự thúc đẩy ngành y học cấp cứu, không ngừng tin tưởng ECMO và tiếp tục mở rộng ứng dụng của nó ra những lĩnh vực y học khác”.

Một con người tài hoa

Chân dung bác sĩ Robert Hawes Bartlett. Ảnh: The New York Times

Robert Hawes Bartlett sinh ngày 8/5/1939 tại Ann Arbor, nơi cha ông, Robert Meade Bartlett, là bác sĩ phẫu thuật nội trú tại Đại học Michigan. Mẹ ông, Elizabeth Hawes, là người quán xuyến việc nhà.

Khi còn là sinh viên, như nhiều bạn bè cùng lớp, Bartlett có nhiều hoạt động ngoài học hành. Ông đam mê khúc côn cầu và tiếp tục chơi môn này với các bác sĩ vào ban đêm trong nhiều năm trời. Phải đến năm 50 tuổi, khi phải thay khớp háng, ông mới ngừng chơi.

Thời còn học tại trường Cao đẳng Albion (Michigan) trước khi theo đuổi ngành y, ông còn thành lập một ban nhạc có tên Charlie Brown. Người ta kể rằng, đêm trước khi thi tuyển vào trường y, Bartlett đã hoàn thành một buổi biểu diễn, lái xe đến sáng và đến dự thi trong bộ vest trắng đã mặt trong buổi hòa nhạc đêm hôm trước.

Bartlett nhận bằng y khoa từ Đại học Michigan năm 1963 và quay lại trường này nghiên cứu vào năm 1980 sau một thời gian làm bác sĩ phẫu thuật tim.

Phòng thí nghiệm của ông phát triển các thiết bị cứu người, bao gồm phổi nhân tạo đeo được và nhau thai nhân tạo, nghiên cứu giải pháp làm giảm nguy cơ đông máu và viêm trong quá trình can thiệp ECMO để kéo dài khả năng sống của các cơ quan trước khi cấy ghép.

Nhưng ngay cả trong những tháng ngày miệt mài nghiên cứu, bác sĩ Bartlett vẫn không ngừng yêu âm nhạc bằng cách chơi kèn euphonium và double bass với tư cách thành viên dàn nhạc Life Sciences của Đại học Michigan và ban nhạc Ann Arbor Civic.

Ông cũng từng viết hai cuốn tiểu thuyết: “The Salem Syndrome”, (2005) về y học và luật pháp, và “Piece of Mind” (2007), về y học và triết học, trong đó cuốn đầu tiên lấy cảm hứng từ một vụ án vào những năm 1970, khi ông điều hành trung tâm bỏng tại Đại học California, Irvine.

Về đời sống gia đình, bác sĩ Bartlett có vợ là Wanda Bartlett, người mà ông kết hôn vào năm 1960; 2 con trai, Karl và Keith; và 4 đứa cháu. Ngày 20/10/2025, Robert H. Bartlett, người cha đẻ của ECMO, đã qua đời tại nhà riêng ở Ann Arbor, Michigan, sau một thời gian dài lâm bệnh, hưởng thọ 86 tuổi,

Ronald B. Hirschl, giáo sư phẫu thuật nhi khoa tại Đại học Michigan, người hỗ trợ biên tập hồi ký của bác sĩ Bartlett, đã viết về đồng nghiệp: “Ông ấy mới hoàn thành một ca phẫu thuật, về nhà ăn tối với gia đình, đi xem hòa nhạc, viết đơn xin tài trợ nghiên cứu, tham gia dàn nhạc, viết tiểu thuyết, chơi khúc côn cầu, chèo thuyền và đã lên đường tham gia một cuộc chạy đường dài”.

TÁC GIẢ CỦA GẦN 600 BÀI BÁO KHOA HỌC

Trong hơn 50 năm, Bartlett và nhóm của ông đã giành được nhiều tài trợ từ Viện Y tế quốc gia Hoa Kỳ (National Institutes of Health) để nghiên cứu về ECMO và những công nghệ tiên tiến hỗ trợ sự sống. Ông đã xuất bản gần 600 bài nghiên cứu khoa học trong sự nghiệp, là nhà phát minh của nhiều bằng sáng chế, trong đó có một bằng sáng chế mới nhất vào đầu năm nay.

TÁC ĐỘNG CỦA ECMO

Sau khi được sử dụng ngày càng nhiều ở trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn vào những năm 1990 và 2000, ECMO đã được y học công nhận rộng rãi và đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực hồi sức, đặc biệt trong đại dịch COVID-19.

Tính đến giữa năm 2025, Tổ chức Hỗ trợ sự sống ngoài cơ thể (Extracorporeal Life Support Organization) do Bartlett sáng lập ghi nhận có hơn 260.000 trẻ sơ sinh, trẻ em và người lớn mắc bệnh nặng tại khoảng 800 trung tâm y tế ở 66 quốc gia được điều trị bằng ECMO. Khoảng 54% bệnh nhân này được cứu sống. Riêng trong đại dịch COVID-19, ECMO được áp dụng trên hơn 17.000 bệnh nhân, nhờ thế mà hơn một nửa số họ đã thoát chết.

Theo TSK số 701

Ý kiến của bạn

{% item.name %}

{% item.comment %}

Đi 5.000 bước mỗi ngày giúp giảm nguy cơ mắc Alzheimer

WHO hướng dẫn sử dụng thuốc GLP-1 trong điều trị béo phì

Tế bào miễn dịch chữa lành cơ nhanh hơn

Flavanol có ích cho người ít vận động

Người cơ bắp nhiều sẽ có bộ não trẻ về tuổi sinh học

Bác sĩ Barlett người tạo “phép màu” ECMO

Bài cùng chuyên mục

Mít tinh hưởng ứng Tuần lễ Thế giới nâng cao nhận thức về kháng thuốc

Triển lãm quốc tế chuyên ngành Y Dược (Vietnam Medi-Pharm - Vietmedicare Expo 2025)▶️

TP.HCM: 2000 người tham gia đồng diễn Dưỡng sinh vì sức khỏe cộng đồng

Cần quan tâm sức khỏe tâm thần người dân bị thiên tai

Hội thảo quốc tế “Dịch vụ dược và mô hình đào tạo thực hành lâm sàng tại cơ sở”

Vietnam Medi-Pharm – Vietmedicare Expo 2025

Đọc thêm

Đi 5.000 bước mỗi ngày giúp giảm nguy cơ mắc Alzheimer

2 ngày trước

Nghiên cứu mới cho thấy đi bộ 5.000 bước mỗi ngày có thể giúp làm chậm quá trình suy giảm nhận thức ở người lớn tuổi, đặc biệt là những người có nguy cơ cao mắc Alzheimer.

WHO hướng dẫn sử dụng thuốc GLP-1 trong điều trị béo phì

6 ngày trước

Ngày 1-12, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) đã ban hành hướng dẫn toàn cầu về việc sử dụng liệu pháp GLP-1 trong điều trị béo phì như một bệnh mạn tính tái phát.

Tế bào miễn dịch chữa lành cơ nhanh hơn

01/12/2025 00:00:00 GMT+0700

Một nhóm nghiên cứu tại Bệnh viện Nhi Cincinnati (Hoa Kỳ) đã phát hiện ra một quá trình sửa chữa chung và bất ngờ có thể giúp cơ thể phục hồi sau một số loại tổn thương cơ. Dự án được dẫn dắt bởi tiến sĩ Gyanesh Tripathi của Bệnh viện Nhi Cincinnati.

Flavanol có ích cho người ít vận động

02/12/2025 00:00:00 GMT+0700

Thói quen ít vận động đang phổ biến trong cuộc sống hiện đại. Người trẻ tuổi ước tính dành khoảng 6 giờ/ngày để ngồi, và việc ngồi quá lâu được cho là làm giảm chức năng mạch máu.

Người cơ bắp nhiều sẽ có bộ não trẻ về tuổi sinh học

01/12/2025 00:00:00 GMT+0700

Kết quả một nghiên cứu trình bày tại Hội thảo thường niên của Hiệp hội X quang Bắc Mỹ (RSNA) mới đây cho thấy những người có nhiều cơ bắp hơn và tỷ lệ mỡ nội tạng trên cơ thấp hơn sẽ có biểu hiện dấu hiệu của tuổi não sinh học trẻ hơn. Mỡ nội tạng là lượng mỡ được lưu trữ sâu trong bụng, xung quanh các cơ quan nội tạng quan trọng.

Bác sĩ Barlett người tạo “phép màu” ECMO

hôm qua